BOXER & ROTOR
TADEUSZ PAWLAK    i    RYSZARD GLEN
Specjaliści BMW R75, Zündapp KS 600 i 750

CO ZNACZY „ENTSTÖRT NACH GRUPPE III”

Tadeusz Pawlak

W artykule skorzystałem z  informacji znajdujących się:

w czasopiśmie FUNKSCHAU, Heft 12, Dezember 1941,

w książce Hans-Peter Hommes, „Detailed Description oft the Wehrmachtsgespann Zündapp KS 750“,

oraz w książce Tadeusz Pawlak, „Szczegółowe opisanie motocykla BMW R75”

„Entstört nach Gruppe III” taka treść umieszczona na tabliczkach znajdujących się na ramach motocykli BMW R75 i Zündapp KS 750 znana jest zapewne zdecydowanej większości posiadaczy wymienionych wcześniej pojazdów.

                     

Wrzucając do słownika google niemiecki zwrot otrzymujemy tłumaczenie „Tłumienie zakłóceń zgodnie z grupą III” Przypuszczamy, że chodzi o elektryczne zakłócenia  radiowe. Jest to słuszny pogląd. Nie wiemy jednak co oznacza przynależność do III grupy. Czy jest to grupa o bardzo wysokiej ochronie, czy też wręcz przeciwnie? Jak laik może interpretować taką ochronę? Co i czy muszę coś zrobić aby mój pojazd pod względem zakłóceń elektrycznych odpowiadał III grupie? W tym artykule postaram się odpowiedzieć na te pytania.

Zarządzenie Ministra Transportu Rzeszy z 24 lutego 1941 roku (K. 21 2733) oraz wytyczne Naczelnego Dowództwa Armii z 12 lutego 1941 roku regulują sprawę przymusowego tłumienia zakłóceń dla nowych pojazdów silnikowych, które są sprzedawane od 1 sierpnia 1941 roku. W wymienionych aktach określono trzy grupy tłumienia zakłóceń dla poszczególnych typów pojazdów silnikowych: całkowite tłumienie zakłóceń (grupa I), częściowe tłumienie zakłóceń (II) i pojedyncze tłumienie zakłóceń (III).

Zgodnie z wymienionymi przepisami zakłócenia o wysokiej częstotliwości powodowane przez pojazd silnikowy muszą  nie mieć wpływu w zakresie fal od 5 do 3000 m (60 MHz do 100 kHz).

Wytyczne Naczelnego Dowództwa Armii. „Wstępne przepisy wykonawcze w zakresie tłumienia zakłóceń radiowych w pojazdach mechanicznych wyposażonych w silniki spalinowe” - tak brzmi oficjalny tytuł przepisów wykonawczych Naczelnego Dowództwa Wojska - dotyczą wymagań całkowitego tłumienia zakłóceń (grupa I), częściowego tłumienia zakłóceń (grupa II) oraz tłumienia pojedynczych zakłóceń ( Grupa III) .

W pełne tłumienie zakłóceń (Grupa I) wyposażone były pojazdy specjalne z wyposażeniem radiowym. Tutaj wszystkie zakłócające części elektryczne są całkowicie tłumione lub ekranowane, aby nie mogły emitować żadnych zakłóceń. Pełne tłumienie zakłóceń jest dostępne tylko dla pojazdów ze sprzętem radiowym używanym przez poszczególne władze Rzeszy i Wehrmachtu, ale może być również instalowane w pojazdach prywatnych. Pełne tłumienie zakłóceń nie jest szerzej omówione w wytycznych Naczelnego Dowództwa Wojska.        

Częściowe tłumienie zakłóceń (Grupa II) stosuje się np. w pojazdach silnikowych z magnetycznymi układami zapłonowymi, z wyjątkiem motocykli z takimi układami. Główne zakłócenia w pojeździe silnikowym, takie jak prądnice, świece, kable świec, kable zwarciowe i alternatory, są tłumione lub ekranowane.

Pojedyncze tłumienie zakłóceń (grupa III) jest możliwe dla pojazdów z bateryjnym układem zapłonowym lub z silnikami wysokoprężnymi, a także dla motocykli z magnetycznym układem zapłonowym. Główne źródła zakłóceń, takie jak świece, rozdzielacze, prądnice i jeśli to konieczne cewka zapłonowa, są tłumione najprostszymi środkami. Częściowe i pojedyncze tłumienie zakłóceń (grupa II i III) jest na ogół wystarczające do odbioru prawidłowego sygnału za pomocą odbiorników radiowych w umieszczonych w pojazdach mechanicznych. 

Tłumienie zakłóceń pojazdów nowej generacji z zamówień z Wehrmachtu było sprawdzane mechanicznie i elektrycznie. Dla grup II (częściowe tłumienie zakłóceń) i III (pojedyncze tłumienie zakłóceń) podano szczegółowe przepisy dotyczące testu mechanicznego. Na przykład, w przypadku pojedynczego tłumienia zakłóceń, wartości oporności poszczególnych rezystorów tłumienia zakłóceń w badanych pojazdach silnikowych były sprawdzane losowo za pomocą omomierza.

Przewody niskiego i wysokiego napięcia należało, o ile pozwalała na to instalacja, układać oddzielnie od siebie i możliwie jak najkrócej. Tester tłumienia zakłóceń i omomierz były zwykle wymagane do testów elektrycznych.

Próbę elektryczną należało przeprowadzić na podłożu równym, jeśli to możliwe w promieniu 100 metrów. Linie wysokiego napięcia powinny znajdować się w odległości co najmniej 500 metrów, a linie niskiego napięcia 200 metrów, ponieważ linie te emitują fale zakłócające, a tym samym zakłócają test elektryczny.

Drogi o dużym natężeniu ruchu powinny znajdować się w odległości 2 km, ponieważ pojazdy, które nie są tłumione, zakłócają test.

Podczas przeprowadzania badania pojazd, który ma być badany, ustawia się w odległości około 10 metrów od urządzenia badawczego, stroną silnika skierowaną w stronę urządzenia badawczego. Odbiornik testowy ustawia się, powoli obracając pokrętło sterujące na częstotliwość, przy której zakłócenia elektryczne pochodzące z pojazdu silnikowego są słyszalne najgłośniej.

Następnie podejmuje się próby zmniejszenia zakłóceń. Pojazd silnikowy odsuwa się od odbiornika i zatrzymuje się co około 2 do 3 metrów. Gdy pojazd jest nieruchomy, należy powoli zwiększać i zmniejszać obroty silnika, określając słyszalność zakłóceń za pomocą odbiornika. Proces ten jest kontynuowany do momentu, gdy zakłócające fale w odbiorniku mogą być po raz pierwszy bardzo słabo zauważone. Uzyskana w ten sposób odległość między silnikiem a testerem tłumienia zakłóceń jest uważana za granicę wolną od zakłóceń.

Przyjęto że:

„Entstört nach Gruppe III” oznacza brak zakłóceń radiowych w odległości większej niż 30 metrów.

„Entstört nach Gruppe II” oznacza brak zakłóceń radiowych w odległości większej niż 20 metrów.

„Entstört nach Gruppe I” oznacza brak emisji jakichkolwiek zakłóceń radiowych.

Zgodnie z wytycznymi Naczelnego Dowództwa Wojska, urządzenia tłumiące zakłócenia były przygotowywane do użytku tylko w określonych zakładach, tak aby w pełni zapewnić gwarancję na zastosowane urządzenia przeciwzakłóceniowe oraz bezpieczeństwo eksploatacji pojazdu mechanicznego.

Następujące firmy mogły wyłącznie dostarczać środki przeciwzakłóceniowe:

  1. Robert Bosch G. m. b. H., przedstawicielstwa firmy Bosch i serwisy Bosch, Stuttgart, Militärstrasse 4 a także we wszystkich głównych miejscowościach III Rzeszy.
  2. Siemens & Halske, w Biurach Technicznych, Berlin-Siemensstadt, Wernerwerk F oraz w większych miejscowościach III Rzeszy: To zezwolenie było ważne tylko dla agencji spoza Wehrmachtu.
  3. Siemens-Apparate-Maschinen GmbH, Berlin SW 11, Askanischer Platz 4. W tym przypadku zatwierdzenie dotyczyło wyłącznie agencji Wehrmachtu.

W motocyklach BMW R75 tabliczka „Entstört nach Gruppe III” znajdowała się na przednim błotniku poprzecznie do jego długości.

Jako element tłumiący stosowano początkowo  bakelitowe wtyczki świec zapłonowych firmy BOSCH EM/W/10/1 z rezystencją 10 kΩ. ( do numeru ramy 756 000).

Od numeru 756 601 stosowano wtyczki  firmy Bosch z ceramiczną obudową ekranowaną blaszanymi osłonami. Oznaczone one były jako BOSCH EM/WD 10/1  a następnie ich ulepszoną wersją oznaczoną jako BOSCH EM/WD 10/2. Obie wtyczki jako element tłumiący miały rezystencję o wartości 10 kΩ.

W motocyklach Zündapp KS  750 do końca 1942 roku tabliczkę „Entstört nach Gruppe III” umieszczano na górnym, środkowym wzmocnieniu ramy, po prawej stronie tuż za zbiornikiem paliwa. Od końca 1942 roku tabliczkę przeniesiono  na prawą stronę górnej części ramy.

Do numeru ramy 603 299 używano bakelitowej  wtyczki świec zapłonowych firmy Siemens & Halske EW (S) 10b z rezystencją 10 kΩ. Jako zamiennik stosowano wtyczki bakelitowe BOSCH EM/W/10/1.

Od numeru ramy 603 300 stosowano wtyczki  firmy Bosch z ceramiczną obudową ekranowaną blaszanymi osłonami. Oznaczone one były jako BOSCH EM/WD 10/1  a następnie ich ulepszoną wersją oznaczoną jako BOSCH EM/WD 10/2. Obie wtyczki jako element tłumiący miały rezystencję o wartości 10 kΩ.

W motocyklach, które na pokładzie miały przenośną radiostację (np. Torn.Fu.d2),

Radiostacja przenośna Torn.Fu.d2 ze zbiorów Piotra Ambrożkiewicza

Bateria zasilania radiostacji Torn.Fu.d2. Ze zbiorów Tadeusza Pawlaka

a więc musiały mieć zabezpieczenia przewidziane dla grupy I, montowano wtyczki świec zapłonowych firmy BOSCH  EM/WAR 1/1 o rezystencji 1000 Ω.

Z całą pewnością możemy stwierdzić, że zdecydowana większość motocykli BMW R75 i Zündapp KS 750 wyposażona była w instalację elektryczną tłumiącą zakłócenia elektryczne na poziomie grupy III. W zasadzie błędne jest użycie ekranowanych wiązek elektrycznych (stosowanych tylko w pojazdach z grupy I), gdy tabliczka informuje o przynależności do grupy III.

W omawianych motocyklach stosowano instalacje elektryczne w oplocie bawełnianym. W ofercie mamy takie instalacje. Dla BMW R75 wiązki elektryczne występują pod numerem katalogowym 2173-1 a dla Zündapp’a KS 750 pod numerem 1244-1.

Oferujemy także tabliczkę znamionową (wykonaną techniką trawienia a nie druku) o numerze katalogowym 3600.

Pod numerem 3330-1 występują wtyczki porcelanowe BOSCH EM/WD 10/1.

 

               

 

ZDJĘCIA

 

VIDEO

WIĘCEJ FILMÓW